Ethereum (ETH) đang đứng trước những thách thức lớn về khả năng xử lý và xác thực các bằng chứng không kiến thức (ZKP). Dự báo cho thấy, đến năm 2030, sẽ có tới 90 tỷ bằng chứng được tạo ra mỗi năm, tuy nhiên, với cấu trúc hiện tại của mạng lưới, Ethereum không thể đáp ứng kịp nhu cầu ngày càng tăng này. Tình hình này đã dẫn đến một cuộc tìm kiếm giải pháp thay thế để bảo đảm rằng Ethereum có thể phát triển bền vững trong tương lai.
Sự Bùng Nổ của Bằng Chứng Không Kiến Thức
Bằng chứng không kiến thức đã trở thành một trong những công nghệ quan trọng nhất trong lĩnh vực blockchain, đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ quyền riêng tư và mở rộng khả năng quy mô. Theo nghiên cứu từ Protocol Labs, số lượng ZKPs có thể lên đến 90 tỷ vào năm 2030, nhờ sự gia tăng ứng dụng của công nghệ này trong các lĩnh vực như tài chính phi tập trung (DeFi) và các ứng dụng tập trung vào quyền riêng tư. Tuy nhiên, hiện tại, mạng lưới Ethereum chỉ có thể xử lý khoảng 150 triệu bằng chứng mỗi năm, chiếm chưa tới 0,2% so với dự đoán.
Hạn Chế của Ethereum Hiện tại
Ethereum hiện tại chỉ có khả năng xử lý tối đa 30 triệu đơn vị gas trên mỗi khối. Nếu tất cả đều dành cho việc xác minh ZKP, với giả định mỗi bằng chứng tốn 200.000 gas, Ethereum vẫn không đủ sức để đáp ứng đại dương nhu cầu mà công nghệ ZKP sắp mang lại. Kết quả là, giá gas có thể tăng vọt, khiến việc xác minh trở thành một dịch vụ đắt đỏ, không phải ai cũng có khả năng chi trả.
Cần Giải Pháp Thay Thế cho Xác Minh Bằng Chứng
Nhìn lại quá khứ, Ethereum từng trải qua nhiều cuộc khủng hoảng về khả năng mở rộng. Một vài năm trước, các giải pháp như rollups đã xuất hiện để giúp vượt qua vấn đề này, nhưng chúng nhanh chóng gặp phải tình trạng tắc nghẽn do chi phí cao và hiệu quả không tối ưu khi đăng tải dữ liệu giao dịch lên lớp 1 của Ethereum. Các dự án như Celestia và Avail đã cung cấp các chuỗi khối độc lập cho phép lưu trữ dữ liệu ngoài chuỗi, giảm thiểu chi phí đáng kể.
Giờ đây, việc xác minh ZKP đang đối mặt với một ngã rẽ tương tự. Phương pháp hiện tại là tổng hợp bằng chứng, nơi nhiều bằng chứng được gộp lại thành một “super proof”. Mặc dù giúp giảm chi phí, nhưng phương pháp này thường kéo dài thời gian xử lý, ảnh hưởng đến tính tức thì mà ZK-rollups hứa hẹn đem lại. Hơn nữa, người dùng phải tin tưởng vào các nhà tổng hợp này, những người không có gì để mất nếu họ làm sai.
Chi Phí của Việc Giữ Nguyên Trạng Thái Hiện Tại
Nếu không có giải pháp xác minh ZKP thay thế, tương lai sẽ rất u ám. Hiện tại, việc xác minh một bằng chứng Groth16 trên Ethereum có thể tốn đến 10 đô la Mỹ ở mức giá gas trung bình. Nếu con số lên tới 90 tỷ, đó sẽ là một bài toán kinh tế trị giá hàng triệu đô la vào năm 2030, điều mà không blockchain nào có thể chịu nổi.
Ngay cả với phương pháp tổng hợp, chi phí vẫn biến động khi phụ thuộc vào thị trường gas của Ethereum. Điều này gây khó khăn cho các ứng dụng cần xử lý nhanh như DeFi hoặc game. Một cách tiếp cận modular với các chuỗi xác minh chuyên dụng có thể giảm chi phí tới 90%, bỏ qua những biến động về giá gas và hỗ trợ xác minh STARK bản địa.
Đối Diện với Phản Kháng từ Cộng Đồng
Cộng đồng Ethereum đã từng phản đối các giải pháp thay thế trong quá khứ. Khi các giải pháp DA mới ra đời, nhiều người lo ngại rằng nó sẽ làm suy yếu bảo mật của lớp 1. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, các giải pháp này đã giúp Ethereum phát triển mạnh mẽ hơn. Hôm nay, những người hoài nghi về ZKP tiếp tục lặp lại quan điểm rằng “xác minh phải nằm trên Ethereum để giữ độ tin cậy”. Nhưng thực tế, độ tin cậy không đơn giản chỉ là câu chuyện một chiều. Những phương pháp tổng hợp hiện tại cũng đã đưa ra những giả định về độ tin cậy.
Một chuỗi xác minh ZKP hoạt động theo cơ chế proof-of-stake, cùng các cơ chế trừng phạt cho hành vi sai phạm, sẽ mang lại trách nhiệm mà các nhà tổng hợp hiện tại thiếu. Đây không phải là một bước lùi so với bảo mật của Ethereum, mà là một bước chuyển hướng phù hợp với yêu cầu đặc thù của ZK.
Lời Kêu Gọi Hành Động Trước Khi Cuộc Cách Mạng Xảy Ra
Sự bùng nổ của ZKP là điều không thể tránh khỏi. Nếu một ứng dụng tiên phong thu hút được sự chú ý lớn từ cộng đồng, chẳng hạn như một mạng xã hội bảo vệ quyền riêng tư hay nền tảng giao dịch sử dụng AI, Ethereum sẽ không kịp trở tay với lượng bằng chứng khổng lồ đó.
Chúng ta không thể chờ đến lúc khủng hoảng mới bắt đầu hành động. Các lớp xác minh ZK thay thế đang trở thành một nhu cầu thiết yếu và những người đi tiên phong như zkVerify đã bắt đầu xây dựng. Cộng đồng Ethereum cần từ bỏ những thiết kế đơn khối và chấp nhận sự đa dạng hóa, như họ đã làm với DA.
Tới năm 2030, 90 tỷ bằng chứng có thể định hình lại web3, mở ra cơ hội cho quyền riêng tư, hiệu quả và quy mô. Nhưng điều này chỉ xảy ra nếu chúng ta hành động ngay bây giờ. Hãy tránh lặp lại những ác mộng về tắc nghẽn trong quá khứ. Các giải pháp xác minh ZK thay thế không chỉ là một sửa chữa – chúng là tương lai mà Ethereum xứng đáng có được.
Tin liên quan